ว่าด้วยเรื่อง "อัตราส่วนภาพ" กับ "จอหนัง"

ทำไมแต่ละเรื่อง แต่ละโรง ฉายไม่เหมือนกัน ⁉️ ใครที่เข้าโรงหนังเป็นประจำคงจะพอรู้เรื่องอัตราส่วนภาพกันอยู่แล้ว แต่สำหรับคนที่นานๆ เข้าโรงหนังที อาจจะยังสงสัยว่า ทำไมจอหนังบางโรง มีรูปแบบที่ไม่เหมือนกัน หรือหนังที่กำลังดู บางเรื่องก็เต็มจอ บางเรื่องก็ไม่เต็มจอ

เราเลยได้ทำภาพจำลองตัวอย่างรูปแบบการฉายภาพยนตร์ในแต่ละอัตราส่วน บนจอหนังแต่ละรูปแบบ ในโรงภาพยนตร์ปกติทั่วไปให้พอเข้าใจและเห็นภาพชัดมากขึ้น

Cinema Screen Aspect ratios (DCP / DCI Scope Flat) ว่าด้วยเรื่อง "สัดส่วนภาพ" กับ "จอหนัง"

ว่าด้วยเรื่อง "จอหนัง"

สิ่งที่ต้องรู้ก่อนว่า... โรงหนังปกติ (ทั่วไป) แต่ละโรงมีการติดตั้งจอภาพที่แตกต่างกัน รูปแบบของจอหลักๆ มีอัตราส่วน คือ Scope หรือ Flat และ Univisium ในบางโรง

แล้วจะรู้ได้ยังไง โรงไหนจอ Scope หรือ จอ Flat ??? ให้สังเกตง่ายๆ...จาก Screen Masking

Screen Masking คืออะไร?

เนื่องจากโรงภาพยนตร์แต่ละแห่ง มีขนาด โครงสร้าง และพื้นที่แตกต่างกัน ทำให้การติดตั้งหน้าจอมีขนาดที่ต่างกันไปด้วย ซึ่งต้องเลือกอัตราส่วนจอแบบใดแบบหนึ่งที่เหมาะกับพื้นที่ และระยะการฉายมากที่สุด ดังนั้นเพื่อให้สามารถฉายภาพยนตร์ได้ทั้ง Scope หรือ Flat จึงมีการติดตั้งม่านสีดำไว้ด้านข้าง หรือบนล่างของจอ เรียกว่า Screen Masking เพื่อปิดขอบจอส่วนที่เหลือเวลาฉายภาพยนตร์ในอัตราส่วนที่ไม่พอดีกับขนาดจอ เนื่องจากสมัยก่อนการฉายด้วยระบบฟิล์ม ม่าน Masking จะช่วยปิดขอบภาพให้ดูสวยงาม และยังช่วยดูดซับแสงส่วนเกินเพื่อให้ดูเหมือนภาพพอดีกับขอบจอ แต่ปัจจุบันการฉายด้วยระบบดิจิทัล หรือเลเซอร์ ทำให้ขอบภาพมีความคมชัด บางโรงภาพยนตร์ก็เลยอาจจะไม่มีม่านปิด ปล่อยขอบว่างไว้ แต่ก็จะทำให้รู้สึกขัดตาเล็กน้อย และยังเป็นการลดต้นทุนของโรงภาพยนตร์อีกด้วย

Aspect Ratio Shaped Screen (Scope/Flat)

โรงภาพยนตร์ที่ติดตั้งจอแบบ Scope (อัตราส่วน 2.39:1) ลักษณะเป็นสี่เหลี่ยมผืนผ้าที่มีความกว้างมากกว่า และจะมีม่านปิดด้านซ้าย/ขวา (2-Ways motorized Side Screen Masking) สำหรับเวลาเปลี่ยนเป็นอัตราส่วน Flat

โรงภาพยนตร์ที่ติดตั้งจอแบบ Flat (อัตราส่วน 1.85:1) ลักษณะเป็นสี่เหลี่ยมผืนผ้าที่มีความกว้างแคบกว่า และจะมีม่านปิดด้านบน-ล่าง (2-Ways motorized Top & Bottom Screen Masking) สำหรับเวลาเปลี่ยนเป็นอัตราส่วน Scope

โรงภาพยนตร์ที่ติดตั้งจอแบบ Flat แบบมีม่านปิดเฉพาะด้านบน (1-Way motorized Top Screen Masking) สำหรับเวลาเปลี่ยนเป็นอัตราส่วน Scope

โรงภาพยนตร์ ที่ติดตั้งจอในอัตราส่วน 2:1 (Univisium) ซึ่งมีการออกแบบให้ขนาดจอสมส่วนกับพื้นที่ ทั้งความกว้างและความสูง เพราะเป็น​ค่า​เฉลี่ยกลางระหว่าง 2.39:1 กับ 1.85:1 ทำให้รองรับทั้งฟอร์แมต Scope และ Flat ได้ดี โดยมีม่านเพื่อปรับขนาดจอทั้งด้านบน-ล่าง และ ซ้าย-ขวา (4-Ways motorized screen masking) หรือเฉพาะด้านบน หรือ ล่าง และ ซ้าย-ขวา (3-Ways motorized screen masking) ขึ้นอยู่กับการวางตำแหน่งจอ เวลาเปลี่ยนอัตราส่วนภาพ จะช่วยลดการเสียพื้นที่จอเมื่อฉายภาพยนตร์ที่แตกต่างกัน ทำให้เวลาดูรู้สึกว่าขนาดจอภาพออกมาพอดีกับขนาดโรง ไม่เล็กจนเกินไป

ตัวอย่างโรงภาพยนตร์ที่ใช้จอรูปแบบ 2:1 เมกา ซีนีเพล็กซ์

นอกจากนี้ โรงภาพยนตร์รูปแบบ PLF (Premium Large Format) หรือโรงภาพยนตร์ขนาดใหญ่ (เช่น GLS หรือ Zigma) บางแห่งยังใช้จอแบบ 2:1 หรือ 2.2:1 แล้วแต่ขนาดพื้นที่ ส่วนโรงภาพยนตร์ระบบ IMAX จะใช้จอขนาด 1.90:1 เป็นส่วนใหญ่

ว่าด้วยเรื่อง "สัดส่วนภาพ"

ในด้านการผลิตภาพยนตร์ ก็จะมีการเลือกใช้อัตราส่วนที่เรียกว่า (Aspect Ratio) แตกต่างกันออกไป ที่เราเห็นฉายตามโรงภาพยนตร์กันอยู่ส่วนมากก็จะมี Scope และ Flat แต่ปัจจุบันนั้นมีอัตราส่วนมากมายที่นอกเหนือจากนี้ ขึ้นอยู่กับมุมมองของผู้กำกับแต่ละคน

ยกตัวอย่างเช่น

Aspect Ratio 2:35:1, 2.39:1, 2.40:1 (Cinema Scope)

Aspect Ratio 1.85:1 (Flat)

Aspect Ratio 1.78:1 (HDTV 16:9)

Aspect Ratio 2.00:0 (Univisium)

Aspect Ratio 2.20:0 (Super Panavision) 70mm

Aspect Ratio 2.76:0 (Ultra Panavision)

Aspect Ratio 1.66:1 (European)

Aspect Ratio 1.33:1, 1.37:1 (Academy)

Aspect Ratio 1.90:1 (Full DCI), IMAX

Aspect Ratio 1.43:1 (IMAX 70mm )

จากอัตราส่วนที่มากมายหลากหลายรูปแบบข้างต้น ทำให้เวลาผลิตไฟล์เพื่อนำมาฉายบนจอในโรงภาพยนตร์ จึงต้องมีการตั้งค่า Resolution และรูปแบบ Container ให้ได้ตามมาตรฐานของระบบ DCI ด้วย DCP ที่ใช้สำหรับฉายภาพยนตร์ 3 รูปแบบคือ Scope (2.39:1), Flat (1.85:1), Full DCI (1.90:1)

ซึ่งโรงภาพยนตร์ระบบปกติทั่วไป จะใช้ความละเอียด 2K หรือ 4K ใน DCP 2 รูปแบบ คือ Scope และ Flat เป็นหลัก ส่วน Full DCI จะใช้กับโรงภาพยนตร์ IMAX

แต่สำหรับภาพยนตร์ที่มีอัตราส่วนนอกเหนือจากนี้ เพื่อให้ภาพที่ฉายเป็นไปตามสัดส่วน Aspect Ratio ตามที่ผู้สร้างภาพยนตร์ได้วางไว้ โดยที่โรงภาพยนตร์จะไม่มีการแปลง/ปรับภาพ Pan-Scan / Crop หรือ Zoom เพราะจะทำให้ภาพบิดเพี้ยนไปจากต้นฉบับ แต่จะแทนที่ส่วนที่ไม่แสดงภาพด้วยแถบสีดำ ที่เรียกว่า Letterbox (แถบบนล่าง), Pillarbox (แถบซ้ายขวา) และ Windowbox (แถบบนล่างซ้ายขวา)

DCP = Digital Cinema Package ไฟล์ภาพยนตร์ในรูปแบบดิจิทัลสำหรับฉายในโรงภาพยนตร์

DCI = Digital Cinema Initiative มาตรฐานระบบการฉายภาพยนตร์แบบดิจิทัล

ในไฟล์ภาพยนตร์แต่ละเรื่องจะมีการระบุ Aspect Ratio ว่าต้องฉายด้วยอัตราส่วนแบบไหน สามารถดูจาก DCNC Code ของ Metadata ในชื่อไฟล์ DCP

F = Flat 1.85:1

S = Scope 2.39:1

C = Full Container 1.90:1

ตัวอย่างการตั้งชื่อไฟล์ภาพยนตร์ในระบบ DCP

TITLE_F-200_EN-XX-CCAP_US-R-INT-TD_51-HI-VI_2K_UP_20240928_DTB_SMPTE_OV

F-200 หมายถึง ภาพ 2.00:1 ในอัตราส่วน 1.85:1 มีแถบดำ บน-ล่าง ฉายในรูปแบบ Flat

ว่าด้วยเรื่อง "อัตราส่วนภาพ" กับ "จอหนัง"

ตัวอย่างหน้าจอ ที่ฉายภาพยนตร์ อัตราส่วน 2.39:1 (Scope) ในโรงปกติ

Aspect Ratio 2.39:1 (Scope)

รูปแบบการฉาย DCP 2.39:1 (S-239) Aspect Ratio

2.39:1 content presented in a Scope 2.39:1 DCP Container.

ภาพ 2.39:1 ในอัตราส่วน 2.39:1 ฉายในรูปแบบ Scope

สัดส่วนภาพที่แสดงผล 100% ของพื้นที่หน้าจอเมื่อปรับ Masking แล้ว

• โรงภาพยนตร์ที่ติดตั้งจอ Scope  : ฉายภาพเต็มจอ 100% โดย เปิด Masking ซ้าย-ขวา

• โรงภาพยนตร์ที่ติดตั้งจอ Flat : ฉายภาพเต็มความกว้างจอ โดย ปิด Masking บน-ล่าง ให้พอดีกับภาพ (สัดส่วนภาพ 77% ของจอแบบไม่มี Masking)

• โรงภาพยนตร์ที่ติดตั้งจอ Univisium : ฉายภาพเต็มความกว้างจอ โดย เปิด Masking ซ้าย-ขวา และ ปิด Masking บน-ล่าง ให้พอดีกับภาพ (สัดส่วนภาพ 84% ของจอแบบไม่มี Masking)

ตัวอย่างหน้าจอ ที่ฉายภาพยนตร์ อัตราส่วน 1.85:1 (Flat) ในโรงปกติ

Aspect Ratio 1.85:1 (Flat)

รูปแบบการฉาย DCP 1.85:1 (F-185) Aspect Ratio

1.85:1 content presented in a Flat 1.85:1 DCP Container.

ภาพ 1.85:1 ในอัตราส่วน 1.85:1 ฉายในรูปแบบ Flat

สัดส่วนภาพที่แสดงผล 100% ของพื้นที่หน้าจอเมื่อปรับ Masking แล้ว

• โรงภาพยนตร์ที่ติดตั้งจอ Scope  : ฉายภาพเต็มความสูงจอ โดย ปิด Masking ซ้าย-ขวา ให้พอดีกับภาพ (สัดส่วนภาพ 77% ของจอแบบไม่มี Masking)

• โรงภาพยนตร์ที่ติดตั้งจอ Flat : ฉายภาพเต็มจอ 100% โดย เปิด Masking บน-ล่าง

• โรงภาพยนตร์ที่ติดตั้งจอ Univisium : ฉายภาพเต็มความสูงจอ โดย เปิด Masking บน-ล่าง และ ปิด Masking ซ้าย-ขวา ให้พอดีกับภาพ (สัดส่วนภาพ 93% ของจอแบบไม่มี Masking)

ตัวอย่างหน้าจอ ที่ฉายภาพยนตร์ อัตราส่วน 1.78:1 (HDTV) ในโรงปกติ

Aspect Ratio 1.78:1 (HDTV)

รูปแบบการฉาย DCP 1.78:1 (F-178) Aspect Ratio

1.78:1 content presented in a Flat 1.85:1 DCP Container.

ภาพ 1.78:1 ในอัตราส่วน 1.85:1 มีแถบดำด้านข้าง ฉายในรูปแบบ Flat

สัดส่วนภาพที่แสดงผล 96% ของพื้นที่หน้าจอเมื่อปรับ Masking แล้ว

• โรงภาพยนตร์ที่ติดตั้งจอ Scope  : ฉายภาพเต็มความสูงจอ โดย ปิด Masking ซ้าย-ขวา เหลือแถบด้านข้าง Pillarboxed (สัดส่วนภาพ 74% ของจอแบบไม่มี Masking)

• โรงภาพยนตร์ที่ติดตั้งจอ Flat : ฉายภาพเต็มความสูงจอ โดย เปิด Masking บน-ล่าง เหลือแถบด้านข้าง Pillarboxed (สัดส่วนภาพ 96% ของจอแบบไม่มี Masking)

• โรงภาพยนตร์ที่ติดตั้งจอ Univisium : ฉายภาพเต็มความสูงจอ โดย เปิด Masking บน-ล่าง และ ปิด Masking ซ้าย-ขวา เหลือแถบด้านข้าง Pillarboxed (สัดส่วนภาพ 89% ของจอแบบไม่มี Masking)

ตัวอย่างหน้าจอ ที่ฉายภาพยนตร์ อัตราส่วน 1.66:1 (European) ในโรงปกติ

Aspect Ratio 1.66:1 (European)

รูปแบบการฉาย DCP 1.66:1 (F-166) Aspect Ratio

1.66:1 content presented in a Flat 1.85:1 DCP Container.

ภาพ 1.66:1 ในอัตราส่วน 1.85:1 มีแถบดำด้านข้าง ฉายในรูปแบบ Flat

สัดส่วนภาพที่แสดงผล 90% ของพื้นที่หน้าจอเมื่อปรับ Masking แล้ว

• โรงภาพยนตร์ที่ติดตั้งจอ Scope  : ฉายภาพเต็มความสูงจอ โดย ปิด Masking ซ้าย-ขวา เหลือแถบด้านข้าง Pillarboxed (สัดส่วนภาพ 69% ของจอแบบไม่มี Masking)

• โรงภาพยนตร์ที่ติดตั้งจอ Flat : ฉายภาพเต็มความสูงจอ โดย เปิด Masking บน-ล่าง เหลือแถบด้านข้าง Pillarboxed (สัดส่วนภาพ 90% ของจอแบบไม่มี Masking)

• โรงภาพยนตร์ที่ติดตั้งจอ Univisium : ฉายภาพเต็มความสูงจอ โดย เปิด Masking บน-ล่าง และ ปิด Masking ซ้าย-ขวา เหลือแถบด้านข้าง Pillarboxed (สัดส่วนภาพ 83% ของจอแบบไม่มี Masking)

ตัวอย่างหน้าจอ ที่ฉายภาพยนตร์ อัตราส่วน 1.33:1 (Academy) ในโรงปกติ

Aspect Ratio 1.33:1 (Academy)

รูปแบบการฉาย DCP 1.33:1 (F-133) Aspect Ratio

1.33:1 content presented in a Flat 1.85:1 DCP Container.

ภาพ 1.33:1 ในอัตราส่วน 1.85:1 มีแถบดำด้านข้าง ฉายในรูปแบบ Flat

สัดส่วนภาพที่แสดงผล 72% ของพื้นที่หน้าจอเมื่อปรับ Masking แล้ว

• โรงภาพยนตร์ที่ติดตั้งจอ Scope  : ฉายภาพเต็มความสูงจอ โดย ปิด Masking ซ้าย-ขวา เหลือแถบด้านข้าง Pillarboxed (สัดส่วนภาพ 56% ของจอแบบไม่มี Masking)

• โรงภาพยนตร์ที่ติดตั้งจอ Flat : ฉายภาพเต็มความสูงจอ โดย เปิด Masking บน-ล่าง เหลือแถบด้านข้าง Pillarboxed (สัดส่วนภาพ 72% ของจอแบบไม่มี Masking)

• โรงภาพยนตร์ที่ติดตั้งจอ Univisium : ฉายภาพเต็มความสูงจอ โดย เปิด Masking บน-ล่าง และ ปิด Masking ซ้าย-ขวา เหลือแถบด้านข้าง Pillarboxed (สัดส่วนภาพ 67% ของจอแบบไม่มี Masking)

ตัวอย่างหน้าจอ ที่ฉายภาพยนตร์ อัตราส่วน 1.90:1 (Full DCI) ในโรงปกติ

Aspect Ratio 1.90:1 (Full DCI)

รูปแบบการฉาย DCP 1.90:1 (F-190) Aspect Ratio

1.90:1 content presented in a Flat 1.85:1 DCP Container.

ภาพ 1.90:1 ในอัตราส่วน 1.85:1 มีแถบดำบน-ล่าง ฉายในรูปแบบ Flat

สัดส่วนภาพที่แสดงผล 97% ของพื้นที่หน้าจอเมื่อปรับ Masking แล้ว

• โรงภาพยนตร์ที่ติดตั้งจอ Scope  : ฉายภาพไม่เต็มจอ Windowboxed โดย ปิด Masking ซ้าย-ขวา เหลือแถบ บน-ล่าง Letterboxed (สัดส่วนภาพ 75% ของจอแบบไม่มี Masking)

• โรงภาพยนตร์ที่ติดตั้งจอ Flat : ฉายภาพเต็มความกว้างจอ โดย เปิด Masking บน-ล่าง เหลือแถบ บน-ล่าง Letterboxed (สัดส่วนภาพ 97% ของจอแบบไม่มี Masking)

• โรงภาพยนตร์ที่ติดตั้งจอ Univisium : ฉายภาพไม่เต็มจอ Windowboxed โดย เปิด Masking บน-ล่าง และ ปิด Masking ซ้าย-ขวา เหลือแถบ บน-ล่าง Letterboxed (สัดส่วนภาพ 90% ของจอแบบไม่มี Masking)

สำหรับโรงภาพยนตร์ทั่วไป จะไม่นิยมใช้ Full DCI ในการฉาย ต้องปรับ DCP ให้เป็น Flat หรือ Scope ทำให้ภาพยนตร์อัตราส่วน 1.90:1 จะใช้ Full DCI (1.90:1) แบบเต็มอัตราส่วน และเต็มจอ ในโรงภาพยนตร์ IMAX

ตัวอย่างหน้าจอ ที่ฉายภาพยนตร์ อัตราส่วน 2.00:1 (Univisium ) ในโรงปกติ

Aspect Ratio 2.00:1 (Univisium)

รูปแบบการฉาย DCP 2.00:1 (F-200) Aspect Ratio

2.00:1 content presented in a Flat 1.85:1 DCP Container.

ภาพ 2.00:1 ในอัตราส่วน 1.85:1 มีแถบดำบน-ล่าง ฉายในรูปแบบ Flat

สัดส่วนภาพที่แสดงผล 93% ของพื้นที่หน้าจอเมื่อปรับ Masking แล้ว

• โรงภาพยนตร์ที่ติดตั้งจอ Scope  : ฉายภาพไม่เต็มจอ Windowboxed โดย ปิด Masking ซ้าย-ขวา เหลือแถบ บน-ล่าง Letterboxed (สัดส่วนภาพ 72% ของจอแบบไม่มี Masking)

• โรงภาพยนตร์ที่ติดตั้งจอ Flat : ฉายภาพเต็มความกว้างจอ โดย เปิด Masking บน-ล่าง เหลือแถบ บน-ล่าง Letterboxed (สัดส่วนภาพ 93% ของจอแบบไม่มี Masking)

• โรงภาพยนตร์ที่ติดตั้งจอ Univisium : ฉายภาพไม่เต็มจอ Windowboxed โดย เปิด Masking บน-ล่าง และ ปิด Masking ซ้าย-ขวา เหลือแถบ บน-ล่าง Letterboxed (สัดส่วนภาพ 86% ของจอแบบไม่มี Masking)

ถึงจะมีโรงภาพยนตร์ที่มีจอแบบ 2:1 แต่ก็ไม่สามารถฉายได้เต็มจอ เพราะยังคงใช้รูปแบบมาตรฐาน DCI สำหรับไฟล์ภาพยนตร์ในรูปแบบ Flat หรือ Scope เท่านั้น

ตัวอย่างหน้าจอ ที่ฉายภาพยนตร์ อัตราส่วน 2.20:1 (Super Panavision) ในโรงปกติ แบบ Flat

Aspect Ratio 2.20:1 (Super Panavision)

รูปแบบการฉาย DCP 2.20:1 (F-220) Aspect Ratio

2.20:1 content presented in a Flat 1.85:1 DCP Container.

ภาพ 2.20:1 ในอัตราส่วน 1.85:1 มีแถบดำบน-ล่าง ฉายในรูปแบบ Flat

สัดส่วนภาพที่แสดงผล 84% ของพื้นที่หน้าจอเมื่อปรับ Masking แล้ว

• โรงภาพยนตร์ที่ติดตั้งจอ Scope  : ฉายภาพไม่เต็มจอ Windowboxed โดย ปิด Masking ซ้าย-ขวา เหลือแถบ บน-ล่าง Letterboxed (สัดส่วนภาพ 65% ของจอแบบไม่มี Masking)

• โรงภาพยนตร์ที่ติดตั้งจอ Flat : ฉายภาพเต็มความกว้างจอ โดย เปิด Masking บน-ล่าง เหลือแถบ บน-ล่าง Letterboxed (สัดส่วนภาพ 84% ของจอแบบไม่มี Masking)

• โรงภาพยนตร์ที่ติดตั้งจอ Univisium : ฉายภาพไม่เต็มจอ Windowboxed โดย เปิด Masking บน-ล่าง และ ปิด Masking ซ้าย-ขวา เหลือแถบ บน-ล่าง Letterboxed (สัดส่วนภาพ 78% ของจอแบบไม่มี Masking)

ตัวอย่างหน้าจอ ที่ฉายภาพยนตร์ อัตราส่วน 2.20:1 (Super Panavision) ในโรงปกติ แบบ Scope

Aspect Ratio 2.20:1 (Super Panavision)

รูปแบบการฉาย DCP 2.20:1 (S-220) Aspect Ratio

2.20:1 content presented in a Scope 2.39:1 DCP Container.

ภาพ 2.20:1 ในอัตราส่วน 2.39:1 มีแถบดำด้านข้าง ฉายในรูปแบบ Scope

สัดส่วนภาพที่แสดงผล 92% ของพื้นที่หน้าจอเมื่อปรับ Masking แล้ว

• โรงภาพยนตร์ที่ติดตั้งจอ Scope  : ฉายภาพเต็มความสูงจอ โดย เปิด Masking ซ้าย-ขวา เหลือแถบ ซ้าย-ขวา Pillarboxed (สัดส่วนภาพ 92% ของจอแบบไม่มี Masking)

• โรงภาพยนตร์ที่ติดตั้งจอ Flat : ฉายภาพไม่เต็มจอ Windowboxed โดย ปิด Masking บน-ล่าง เหลือแถบ ซ้าย-ขวา Pillarboxed (สัดส่วนภาพ 72% ของจอแบบไม่มี Masking)

• โรงภาพยนตร์ที่ติดตั้งจอ Univisium : ฉายภาพไม่เต็มจอ Windowboxed โดย ปิด Masking บน-ล่าง และ เปิด Masking ซ้าย-ขวา เหลือแถบ ซ้าย-ขวา Pillarboxed (สัดส่วนภาพ 77% ของจอแบบไม่มี Masking)

ภาพยนตร์ที่เป็นอัตราส่วน 2.20:1 ผู้ผลิตอาจจะเลือกทำ DCP มาเป็น Flat หรือ Scope แบบใดแบบหนึ่ง แต่บางเรื่องก็ทำมา 2 รูปแบบ เพื่อให้เหมาะกับขนาดจอทั้ง Flat และ Scope ในโรงภาพยนตร์แต่ละแห่ง ซึ่งเมื่อเทียบสัดส่วนของขนาดภาพ (Active Image) กับขนาด Container การฉายแบบ Scope จะมีอัตราส่วนภาพที่แสดงผลมากกว่า การฉายแบบ Flat

ตัวอย่างหน้าจอ ที่ฉายภาพยนตร์ อัตราส่วน 2.76:1 (Ultra Panavision) ในโรงปกติ

Aspect Ratio 2.76:1 (Ultra Panavision)

รูปแบบการฉาย DCP 2.76:1 (S-276) Aspect Ratio

2.76:1 content presented in a Scope 2.39:1 DCP Container.

ภาพ 2.76:1 ในอัตราส่วน 2.39:1 มีแถบดำบน-ล่าง ฉายในรูปแบบ Scope

สัดส่วนภาพที่แสดงผล 87% ของพื้นที่หน้าจอเมื่อปรับ Masking แล้ว

• โรงภาพยนตร์ที่ติดตั้งจอ Scope  : ฉายภาพเต็มความกว้างจอ โดย เปิด Masking ซ้าย-ขวา เหลือแถบ บน-ล่าง Letterboxed (สัดส่วนภาพ 87% ของจอแบบไม่มี Masking)

• โรงภาพยนตร์ที่ติดตั้งจอ Flat : ฉายภาพเต็มความกว้างจอ โดย ปิด Masking บน-ล่าง เหลือแถบ บน-ล่าง Letterboxed (สัดส่วนภาพ 67% ของจอแบบไม่มี Masking)

• โรงภาพยนตร์ที่ติดตั้งจอ Univisium : ฉายภาพเต็มความกว้างจอ โดย ปิด Masking บน-ล่าง และ เปิด Masking ซ้าย-ขวา เหลือแถบ บน-ล่าง Letterboxed (สัดส่วนภาพ 72% ของจอแบบไม่มี Masking)

การฉายอัตราส่วน ไม่สัมพันธ์ กับขนาดจอ

กรณีฉายภาพยนตร์ หรือเนื้อหาที่มีทั้งอัตราส่วน Flat / Scope หรืออัตราส่วนอื่นๆ ต่อเนื่องกัน เช่นตัวอย่างหนัง หรือโฆษณา โรงภาพยนตร์จะตั้งค่าหน้าจอไว้เป็น Flat หรือ Scope แบบใดแบบหนึ่ง ซึ่งไฟล์ DCP จะต้องทำมาแบบเดียวตามที่โรงกำหนด เพื่อกำหนดคิว Playlist ได้ถูกต้อง ไม่ต้องสลับอัตราส่วน และ เปิด-ปิด Masking ไปมา ซึ่งคนดูก็จะเห็นภาพบนจอเป็นแถบสีดำ Letterboxed (บนล่าง) Pillarboxed (ซ้ายขวา) และ Windowboxed (แถบ 4 ด้าน) ในส่วนที่ไม่แสดงผล

ยกตัวอย่างเช่น...

Scope 2.39:1 (Flat DCP) with Letterboxed

Flat 1.85:1 (Scope DCP) with Pillarboxed

รูปแบบการฉาย DCP 2.39:1 (F-239) Aspect Ratio

2.39:1 content presented in a Flat 1.85:1 DCP Container.

ภาพ 2.39:1 ในอัตราส่วน 1.85:1 มีแถบดำบน-ล่าง ฉายในรูปแบบ Flat

หากฉายบนจอ Scope จะสูญเสียพื้นที่หน้าจอไป 40% ตัวภาพยังคงแสดงเนื้อหา และอัตราส่วนได้ครบถ้วน แต่อยู่ในรูปแบบ Windowboxed  เหลือแถบ บน-ล่าง, ซ้าย-ขวา ของจอแบบไม่มี Masking

กรณี ภาพอัตราส่วน 2.39:1 (S-239) ฉายในรูปแบบ Scope บนจอ Flat และใช้เลนส์ปรับภาพให้เต็มความสูงจอ ทำให้ภาพด้านข้างหลุดออกนอกจอ หรือ ฉายในรูปแบบ Flat ภาพด้านข้างโดนตัดออกไป 23%

รูปแบบการฉาย DCP 1.85:1 (S-185) Aspect Ratio

1.85:1 content presented in a Scope 2.39:1 DCP Container.

ภาพ 1.85:1 ในอัตราส่วน 2.39:1 มีแถบดำด้านข้าง ฉายในรูปแบบ Scope

หากฉายบนจอ Flat สูญเสียพื้นที่หน้าจอไป 40% ตัวภาพยังคงแสดงเนื้อหา และอัตราส่วนได้ครบถ้วน แต่อยู่ในรูปแบบ Windowboxed  เหลือแถบ บน-ล่าง, ซ้าย-ขวา ของจอแบบไม่มี Masking

ในกรณี ภาพอัตราส่วน 1.85:1 (F-185) ฉายในรูปแบบ Flat บนจอ Scope และใช้เลนส์ปรับภาพให้เต็มความกว้างจอ ทำให้ภาพด้านบน-ล่างหลุดออกนอกจอ หรือ ฉายในรูปแบบ Scope ภาพด้านบน-ล่างโดนตัดออกไป 23%

โรงภาพยนตร์ที่ใช้จอภาพ LED Cinema Screen

รูปแบบการฉาย DCI Full Container 

1.85:1 Flat content presented in a DCI 1.90:1 Container

2.39:1 Scope content presented in a DCI 1.90:1 Container

LED screen อย่าง Samsung Onyx หรือ LG Miraclass ใช้ Native resolution ที่รองรับ DCI Full เช่น 4096×2160 และไม่มีการใช้ masking แบบจอโปรเจกเตอร์ จึงต้องมี Black bars ในตัว DCP หรือในตัวระบบฉาย แสดงผลโดยใช้ DCI 1.90:1 Container ทั้งสำหรับ DCP Flat (1.85:1) และ Scope (2.39:1) ภาพจะเต็มความสูง หรือ ความกว้าง แล้วเว้นขอบดำด้านที่เหลือ (ขึ้นอยู่กัับขนาดจอ และ Aspect Ratio ของภาพยนตร์)

ตัวอย่างจอ LED Cinema สาขา Paragon Cineplex

• DCP Scope 2.39:1 : ภาพเต็มความกว้างของจอ และเว้นขอบดำด้านบน-ล่าง Letterboxed (สัดส่วนภาพ 79% ของจอ)

• DCP Flat 1.85:1 : ภาพเต็มความสูงของจอ และเว้นขอบดำด้านข้างเล็กน้อย Pillarboxed (สัดส่วนภาพ 97% ของจอ) อัตราส่วนจอ เท่ากับ DCI และใกล้เคียงกับ Flat 

ตัวอย่างจอ LED Cinema สาขา Mega Cineplex

• DCP Scope 2.39:1 : ภาพจะไม่เต็มความกว้างของจอ และเว้นขอบดำด้านบน-ล่าง / ซ้าย-ขวาเล็กน้อย Windowboxed (สัดส่วนภาพ 75.5% ของจอ) อัตราส่วนจอ กว้างกว่า DCI ทำให้เหลือพื้นที่ไม่ไ้ด้ใช้งานด้านข้างจอ

• DCP Flat 1.85:1 : ภาพเต็มความสูงของจอ และเว้นขอบดำด้านข้าง Pillarboxed (สัดส่วนภาพ 93% ของจอ)

เปรียบเทียบจอ LED Cinema 2 สาขาในประเทศไทย

จอ IMAX เหมือน หรือ ต่างจาก จอปกติ?

นอกเหนือจากการชมภาพยนตร์ในโรงภาพยนตร์ทั่วไปแล้ว หากได้ลองสัมผัสประสบการณ์บนจอยักษ์ IMAX ก็จะพบกับความตื่นตาทั้งด้านภาพและเสียงที่เป็นเอกลักษณ์ พร้อมอัตราส่วนภาพที่ “เต็มตา” ยิ่งขึ้น จอ IMAX มีขนาดใหญ่กว่าจอมาตรฐานทั่วไป และให้ความละเอียดสูงถึง 4K ตามมาตรฐาน DCI โดยรองรับการฉายในอัตราส่วน Full DCI 1.90:1 สำหรับภาพยนตร์ที่ถ่ายทำด้วยกล้อง IMAX หรือผ่านการปรับคุณภาพด้วยเทคโนโลยี IMAX DMR (Digital Media Remastering) ภาพยนตร์เหล่านี้อาจยังคงใช้อัตราส่วนภาพแบบ Scope (2.39:1) หรือ Flat (1.85:1) เหมือนในโรงปกติ แต่จะไม่มีการใช้ masking ทำให้แสดงภาพในขนาดเต็มตามอัตราส่วนที่แท้จริง บางเรื่องอาจมี สัดส่วนภาพแบบพิเศษ ที่ขยายเต็มจอเฉพาะบางฉาก หรือทั้งเรื่อง ในอัตราส่วน 1.90:1 หรือ 1.43:1 ซึ่งเป็นเอกสิทธิ์เฉพาะของโรง IMAX เท่านั้น

เครื่องฉาย IMAX ระบบ Digital และ Laser

Xenon : (1.90:1) , Dual 2K Projection

Laser XT : (1.90:1) , Single 4K Projection

Commercial Laser (CoLa) : (1.90:1), Single 4K Dual Lens Projection

Laser GT: (1.43:1), Dual 4K Vertical Anamorphic Projection

ตัวอย่างหน้าจอ ที่ฉายภาพยนตร์ IMAX

IMAX Aspect Ratio The film is intended to play in IMAX GT / Digital / Flat / Scope

รูปแบบการฉาย IMAX DCP 1.43:1 (F-143) Aspect Ratio

1.43:1 content presented in IMAX proprietary format.

ภาพในอัตราส่วน 1.43:1 จะถูกเข้ารหัสและฉายในรูปแบบพิเศษเฉพาะของ IMAX เพื่อให้แสดงภาพเต็มจอในโรงภาพยนตร์ที่รองรับ

เนื่องจาก IMAX DCP 1.43:1 ไม่ได้ใช้ DCI container แบบมาตรฐาน DCI แต่ใช้ IMAX proprietary container ที่พัฒนาขึ้นเฉพาะโดย IMAX ซึ่งไม่สามารถเล่นได้บนเซิร์ฟเวอร์หรือเครื่องฉาย DCI ทั่วไป รูปแบบนี้ช่วยให้สามารถแสดงภาพ ในอัตราส่วน 1.43:1 ได้เต็มพื้นที่จอ IMAX ซึ่งให้มุมมองภาพกว้างขึ้นถึง 40% เมื่อเทียบกับ Scope (2.39:1) และมากกว่ารูปแบบ IMAX Digital ทั่วไป (1.90:1) สำหรับโรงภาพยนตร์ IMAX ที่ติดตั้งจอแบบ 1.43:1 มีเพียงบางแห่งที่ใช้ IMAX Film 70mm และเครื่องฉาย IMAX GT Laser ที่สามารถฉายแบบเต็มจอได้

สำหรับโรงภาพยนตร์ IMAX ที่ติดตั้งจอแบบ 1.43:1 แต่ใช้เครื่องฉาย IMAX Digital หรือ Laser XT, CoLa ก็จะฉายได้เต็มที่ในอัตราส่วน 1.90:1 ทำให้เหลือพื้นที่แถบดำบน-ล่าง Letterboxed ส่วน Flat ก็จะเหลือแถบดำทั้ง 4 ด้าน บน-ล่าง, ซ้าย-ขวา Windowboxed

รูปแบบการฉาย IMAX DCP 1.90:1 (F-190) Aspect Ratio

1.90:1 content presented in DCI 1.90:1 Container.

ภาพ 1.90:1 ในอัตราส่วน 1.90:1 ฉายเต็มจอ IMAX Digital ซึ่งจะเห็นภาพมากขึ้นถึง 26% เมื่อเทียบกับอัตราส่วนแบบ Scope ในโรงปกติ

ปัจจุบันโรงภาพยนตร์ IMAX ส่วนมาก ติดตั้งจอแบบ 1.90:1 โดยใช้เครื่องฉาย IMAX Xenon หรือ IMAX Laser รุ่น CoLa / XT

รูปแบบการฉาย IMAX DCP 1.85:1 (F-185) Aspect Ratio

1.85:1 content presented in DCI 1.90:1 Container.

ภาพ 1.85:1 ในอัตราส่วน 1.90:1 ฉายเต็มความสูงจอ IMAX โดยเหลือแถบดำ ซ้าย-ขวา Pillarboxed (สัดส่วนภาพ 97% ของจอ) ภาพยังคงแสดงเนื้อหา และอัตราส่วน Flat เหมือนโรงปกติ

รูปแบบการฉาย IMAX DCP 2.39:1 (S-239) Aspect Ratio

2.39:1 content presented in DCI 1.90:1 Container.

ภาพ 2.39:1 ในอัตราส่วน 1.90:1 ฉายเต็มความกว้างจอ IMAX โดยเหลือแถบดำ บน-ล่าง Letterboxed ( สัดส่วนภาพ 79% ของจอ ) ภาพยังคงแสดงเนื้อหา และอัตราส่วน Scope เหมือนโรงปกติ

สำหรับภาพยนตร์ที่มีฉากขยายอัตราส่วนพิเศษ หรือ Frame break ในบางฉาก IMAX DCP แบบ F-190 ภาพที่แสดงผล 2.39:1 ในอัตราส่วน 1.90:1 มีแถบดำบน-ล่าง โดยสลับกับฉากพิเศษที่เป็น 1.90:1

เปรียบเทียบขนาดจอ IMAX แต่ละสาขา

Break the frame exclusively in IMAX 3D

ภาพตัวอย่างรูปแบบการฉายภาพยนตร์ในแต่ละอัตราส่วนนั้น เป็นเพียงการจำลองโดยเทียบตามสัดส่วน Aspect Ratio ซึ่งในความเป็นจริงอาจมีความต่างกันเล็กน้อย เนื่องจากการฉายภาพจากโปรเจคเตอร์ไปยังจอรับภาพ อาจมีปัจจัยอื่นเข้ามาเกี่ยวข้อง เช่น ขนาดความละเอียดของไฟล์ต้นฉบับ การตั้งค่าโปรเจคเตอร์ สเปคเครื่องฉาย ระยะฉายระหว่างจอกับเครื่องฉาย ที่ส่งผลให้การแสดงผลภาพ มีสัดส่วนที่ไม่พอดี หรือมีความเหลื่อมล้ำกับจอไปบ้างไม่มากก็น้อย

หากเวลาดูหนังครั้งต่อไป ลองเช็กข้อมูลก่อนว่าหนังเรื่องนั้นใช้อัตราส่วนภาพแบบไหน เพื่อจะได้เลือกว่าควรดูโรงแบบไหนดี (ถ้ามีตัวเลือก) จะได้ดูหนังแบบเต็มตา เห็นองค์ประกอบภาพสมบูรณ์ และเพิ่มอรรถรสมากขึ้น

© K9Digitive #CineBlog #K9CineBlog #CinemaPassion #CinemaExperience #เกร็ดโรงหนัง